Teatr kocha film: Agnieszka Holland i dwie wielkie premiery na Malta Festival 2025

kwi 23, 2025

Anna Ilczuk fot. Karolina Jóźwiak Kobieta samotna próba

W czasach, w których świat pędzi na oślep, a tożsamości pękają pod presją społecznych oczekiwań, sztuka – prawdziwa, odważna, bezkompromisowa – staje się przestrzenią, w której można się zatrzymać. Właśnie taką sztukę proponuje 35. edycja Malta Festival, jedno z najważniejszych wydarzeń kulturalnych w Europie Środkowo-Wschodniej. I nieprzypadkowo bohaterką tegorocznego programu została Agnieszka Holland – reżyserka, której filmy są zarówno lustrem, jak i ostrzeżeniem.

W dniach 20–28 czerwca 2025 roku, Poznań zamieni się w scenę opowieści o pamięci, przetrwaniu, samotności i nadziei. Dwie premiery sceniczne inspirowane twórczością Holland – opera „Głos Potwora” oraz spektakl „Kobieta samotna” – staną się artystyczną i emocjonalną osią festiwalu.

Agnieszka Holland: artystka, która nie milczy

Nazwisko Agnieszki Holland zna każdy, kto interesuje się europejskim kinem. Jej filmy – „W ciemności”, „Europa Europa”, „Pokot”, „Zielona granica” – są głosem tych, których głosu zwykle nie słychać. Twórczyni bezkompromisowa, o wielkiej moralnej sile, wrażliwości społecznej i odwadze – także w życiu publicznym.

W swojej karierze Holland była nominowana do Oscara®, Złotego Globu, Emmy®. Jej dzieła były prezentowane na najważniejszych festiwalach świata – w Berlinie, Wenecji, Toronto. Ale jeszcze istotniejsze niż nagrody jest to, że Holland zawsze staje po stronie człowieka – zagubionego, samotnego, walczącego o przetrwanie w świecie, który często nie daje mu szansy.

To właśnie te wątki – walka o tożsamość, dylematy moralne, cena przetrwania – stały się inspiracją dla dwóch scenicznych reinterpretacji jej twórczości.

„Głos Potwora” – opera o tym, kim jesteśmy, gdy nikt nie patrzy

Nieczęsto się zdarza, by opera poruszała tak trudne i aktualne tematy. A już zupełnie wyjątkowe jest to, że jej libretto sięga po mitologię grecką, by opowiedzieć historię Żyda ukrywającego się w Hitlerjugend – tak jak zrobił to film Europa Europa.

Twórcy – Agnieszka Smoczyńska (reżyseria), Robert Bolesto (libretto) i Alek Nowak (muzyka) – przenoszą nas do świata Meduz, Erynii i Hadesu. Jedna z Meduz ukrywa to, kim jest. Trafia do szkoły, w której musi udawać. Musi przeżyć. Ale nie może mówić prawdy – bo prawda równa się śmierć.

To uniwersalna opowieść o tych, którzy muszą się ukrywać, by przetrwać – z powodu pochodzenia, tożsamości, orientacji, przekonań. Opera opowiada nie tylko o historii, ale i o współczesności. Bo czy dziś, w świecie „nowych potworów”, nie tworzymy kolejnych murów i masek?

Główna postać – Kurator – przygotowuje wystawę zatytułowaną Zagłada Meduz. Praca nad nią staje się dla niego podróżą w przeszłość i w głąb siebie. Każdy eksponat przywołuje duchy, które budzą zakodowane lęki. Współczesna ekspozycja zamienia się w antyczny koszmar.

Muzyka Nowaka sięga do ekspresji I połowy XX wieku. Słychać w niej echa żydowskich psalmów, niemieckich marszów wojskowych, modernistycznej kameralistyki. Głos tytułowego bohatera – kontratenor Jana Jakuba Monowida – pozostaje przez większość spektaklu stłumiony. Wybrzmiewa w pełni tylko wtedy, gdy ujawnienie prawdy staje się koniecznością.

Premiera: 27–28 czerwca, Aula Artis, Poznań
Kolejne prezentacje: Baltic Opera Festival (12 lipca), Festiwal Eufonie (jesień)

Za scenografię odpowiada Jagna Dobesz, światła tworzy Aleksandr Prowaliński, a kostiumy projektuje Katarzyna Lewińska, znana z pracy przy filmach Holland i Wajdy. Choreografię przygotował Tomasz Wygoda, a za charakteryzację odpowiada Monika Kaleta – nazwiska, które w polskim teatrze i kinie znaczą najwyższą jakość.

„Kobieta samotna” – jak wygląda dziś życie Ireny?

W 1981 roku Agnieszka Holland nakręciła film, który długo czekał na swoją premierę. Kobieta samotna – historia Ireny, samotnej matki żyjącej na marginesie PRL-owskiego społeczeństwa – została uznana za zbyt drażliwą. Dziś, po ponad czterech dekadach, wraca w scenicznej wersji Anny Smolar – jako opowieść o samotności, która stała się systemowa.

W nowej wersji Irena to nie „ofiara” socjalizmu. To kobieta w cyfrowym kapitalizmie. Taka, której wpojono, że nie powinna mieć pretensji – do państwa, do systemu, do nikogo. Że wszystko zależy od niej.

To dramat, który rozgrywa się nie tylko w jej głowie, ale też w narracjach, które nas otaczają. Coaching, crowdfunding, warsztaty zarządzania czasem. A w tle dziecko – Boguś – którego głos nie ma gdzie wybrzmieć, bo wszyscy zajęci są „ratowaniem matki”.

Premiera warszawska: 14 czerwca, Teatr Powszechny
Poznań: 28 czerwca, Malta Festival, godz. 17.00

W obsadzie zobaczymy m.in. Annę Ilczuk, Michała Czachora, Karolinę Adamczyk, a także debiutującą na scenie teatralnej Ryfę Ri – raperkę i tancerkę, która wciela się w postać Bogusia.

Scenariusz współtworzyły Natalia Fiedorczuk i Anna Smolar, scenografię przygotowała Anna Met, a muzykę skomponował Jan Duszyński. Za światło odpowiada Rafał Paradowski, a całość wspierała merytorycznie Fundacja Feminoteka.

Spotkanie z twórczyniami – głos kobiet, które zmieniają teatr

28 czerwca, po poznańskiej premierze „Kobiety samotnej”, odbędzie się spotkanie z Agnieszką Holland, Agnieszką Smoczyńską i Anną Smolar, poprowadzone przez Michała Merczyńskiego. To moment, w którym trzy artystki opowiedzą o tym, jak wygląda dziś walka o głos, o prawdę, o pamięć.

Malta Festival – przestrzeń, w której teatr mówi pełnym głosem

Od ponad trzech dekad Malta Festival tworzy przestrzeń dla sztuki, która nie milczy. Festiwal wychodzi poza sceny, wchodzi na ulice, place, galerie. W 2025 roku – pod mecenatem Dominiki Kulczyk – wydarzenie zyskało nową, kobiecą energię. W centrum znalazły się pytania o wspólnotę, równość, odwagę i tożsamość.

To nie jest festiwal „dla wybranych”. To miejsce, gdzie każdy widz może znaleźć coś dla siebie – nawet jeśli przychodzi przypadkiem. Bo Malta to nie tylko wydarzenie – to doświadczenie.

35. Malta Festival w Poznaniu to niepowtarzalna okazja, by zobaczyć, jak teatr może na nowo opowiedzieć kino. Jak scena może stać się ekranem sumienia. Jak sztuka potrafi nie tylko zachwycać, ale i poruszać.

Zarezerwuj miejsce. Zapisz daty. Zadaj sobie pytania.
Bo teatr – ten najlepszy – zaczyna się tam, gdzie kończą się odpowiedzi.